Den Helder op de kaart als groeiparel van stedelijke vernieuwing
Ruim 120 bezoekers uit de regio en de rest van Nederland namen op woensdag 27 september deel aan het inspiratiecongres ‘Het geheim van Den Helder’. Een dag lang werd er gesproken over de economische en sociaal-maatschappelijke impact van 15 jaar stedelijke vernieuwing van de haven- en marinestad en de betekenis voor de regio. ‘Er zit enorm veel potentie in deze stad aan zee. Den Helder is niet het eindpunt, maar het beginpunt.’
Den Helder heeft sinds 2008 een complete metamorfose ondergaan. De binnenstad is drastisch aangepakt, de oude scheepswerf Willemsoord is omgetoverd tot het culturele en bestuurlijke hart, en er wordt hard gewerkt aan de mogelijkheden om aan de zeedijk een nieuwe woonwijk te realiseren, waar dijkversterking en wonen met uitzicht op de zee samengaan. Den Helder staat nationaal op de kaart als een geslaagd voorbeeld van hoe stedelijke vernieuwing in de praktijk goed uitpakt voor bewoners, ondernemers en het bedrijfsleven.
Ontwikkelingsmaatschappij Zeestad, regisseur van de stedelijke vernieuwing in Den Helder, was initiatiefnemer van het drukbezochte congres in Theater de Kampanje in Den Helder. Aan de hand van presentaties, gesprekken, workshops en stadswandelingen sprak een divers gezelschap van stadspartners en spelbepalers over de noodzaak van samenwerking en de behaalde resultaten. Gesprekspartner waren onder andere het gemeentebestuur, Koninklijke Marine, het MBO-onderwijs, culturele instellingen, ondernemers, Ontwikkelingsbedrijf Noord-Holland Noord en het Rijksvastgoedbedrijf. Ook brancheorganisatie INretail en de nationale Retailagenda van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat leverden een inhoudelijke bijdrage.
Gedurende de dag ontstond bij de deelnemers het beeld dat de stad vanuit een sterke visie en uitvoeringsprogramma zich de afgelopen 15 jaar met succes wist te ontworstelen aan het hardnekkige imago van een krimpgemeente met grootstedelijke uitdagingen. Zeestad heeft met een autonoom mandaat van de gemeente en de provincie tussen 2008 en eind 2023 een half miljard euro aan investeringen in de transformatie losgemaakt. Zeestad-directeur Marichel Weel: ‘De gemeente Den Helder had een goede visie voor de stad voor ogen. Maar de stap om deze plannen te ontwikkelen was lastig. Daar is Zeestad voor opgericht. Onze onafhankelijke positie biedt continuïteit en die is nodig om andere partijen bij de stad erbij te betrekken. Stedelijke vernieuwing is een kwestie van lange adem en doorzetten.’ Edzo Bindels van architectenbureau West 8 stond in 2008 aan de wieg van het Uitwerkingsplan Stadshart Den Helder: ‘De meest krachtige organisaties die ik projecten zag afmaken staan op enige afstand van het project. Zo ook Zeestad. Dit is belangrijk om plannen van de grond te krijgen.’
Concreet is de afgelopen 15 jaar de economie van de havenstad versterkt, met een focus op meer diversiteit én versnelling van het woningaanbod, een aantrekkelijker binnenstad, versterking van cultuur en erfgoed, behoud van jonge talenten voor de stad en het aantrekken van hogere-inkomensgroepen. Bondgenoot van het eerste uur is Woningstichting Den Helder, die voor 37% eigenaar is van alle woningen in de gemeente. De corporatie heeft via Helder Vastgoed BV veel panden gekocht en gesloopt om plaats te maken voor nieuwbouw, maar kan ook middeldure huurwoningen, commercieel onroerend goed en eveneens huizen voor de verkoop exploiteren. Directeur Robbert Waltman: ‘Mede door de inflatie is het voor ontwikkelaars in deze binnenstad heel lastig om geld te verdienen. We willen de komende drie jaar nog eens 100 miljoen euro investeren in binnenstad. Maar daar gaan we geen geld van overhouden. We zullen daarom ieder jaar extra geld moeten lenen. Dat laat zien hoe belangrijk het is voor Den Helder om investeerders aan te trekken.’
Onder leiding van Zeestad zijn in de loop der jaren de woonstraten, grachten en winkelstraten in de binnenstad opnieuw ingericht. De openbare ruimte is vergroend en er staat veel kunst in de straten en het stadspark. De woningstichting zorgde voor nieuwe woningen met de nadruk op kwaliteit van ontwerp en uitvoering. Een belangrijk thema bij de vernieuwing was het creëren van een compacte binnenstad, waarbij veel leegstaande winkelpanden een nieuwe bestemming hebben gekregen. De focus kwam te liggen op de Beatrixstraat, de Keizerstraat en een klein deel van de Spoorstraat. Het voormalige V&D pand aan de hoofdwinkelstraat transformeert naar een woonblok met in de plint een kunstgalerie en winkels. Het er pal naast gelegen winkelcentrum De Kroonpassage gaat in 2024 gedeeltelijk tegen de vlakte voor de komst van een plein, parkeerplekken, nieuwe winkels en een supermarkt. Met steun van het nationale stimuleringsprogramma Impulsaanpak Winkelgebieden. Het aanjagen van brede welvaart in het stadshart staat centraal.
Wouter Veldhuis, Rijksadviseur voor de Fysieke Leefomgeving, hield op het congres een pleidooi voor wederkerigheid, vertrouwen en gemeenschapszin: ‘Om de leefbaarheid te verbeteren zien we veel steden en dorpen verdichten, met veel voorzieningen op loopbare afstanden. Den Helder is een goed voorbeeld waarbij dit echt bijdraagt aan de stad.’ Er is anno 2023 een positief klimaat gecreëerd voor alle Heldenaren, Defensie, bezoekers en het bedrijfsleven om te kunnen wonen, werken, recreëren en verblijven.
Een belangrijke economische motor van de stad blijft de Koninklijke Marine. Commandeur Peter van den Berg, directeur Integrale Bedrijfsvoering en Bestuur, bevestigde op het congres dat de transformatie van de stad de marine heeft geïnspireerd om als voorheen gesloten bolwerk nadrukkelijk de samenwerking op te zoeken met de stad. “De marine was lange tijd naar binnen gekeerd, maar rond 2010 is dat gaan veranderen. De laatste jaren zie je het besef bij Defensie dat we openheid moeten geven en verbinding moeten zoeken, omdat we samen veel sterker zijn.” Met het nieuwe Bestuursakkoord Ontwikkeling Maritiem cluster Den Helder’ van provincie Noord-Holland, gemeente Den Helder en Defensie worden bereikbaarheid en leefbaarheid in de regio verbeterd en krijgt de Koninklijke Marine meer ruimte om te groeien. Ook de kansen die de energietransitie biedt en de economische ontwikkelingen die nodig zijn in de regio, zijn onderdeel van het akkoord. Zo komt er op en rond Willemsoord een gezamenlijke totale gebiedsontwikkeling die bijdraagt aan de voorziene modernisering en de duurzame transitie van de Koninklijke Marine. De Regio Deal Maritiem cluster Kop van Noord-Holland loopt eind 2024 af. Het wordt naar verwachting opgevolgd door een regiodeal voor alle 17 gemeenten in Noord-Holland Noord.
De zeedijk van de toekomst in een stedelijk woongebied – dat is het Dijkkwartier in Den Helder. Door de unieke samenwerking tussen Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier, Woningstichting Den Helder/Helder Vastgoed en gemeente Den Helder wordt onderzocht of de zeedijk nu alvast kan worden versterkt waardoor de kans ontstaat om hier een nieuwe stadswijk te realiseren en daarmee Den Helder weer met de zee te verbinden. Het maakt Den Helder weer tot ‘Stad aan Zee’ Stedenbouwkundige Edzo Bindels van West 8 is nauw betrokken. ‘Het waterschap vertelde ons: Maak die dijk zo sterk dat je hem als onbreekbaar kunt beschouwen. Dan kun je op de dijk gaan bouwen en de stad doortrekken naar de zee. In plaats van hoge dure gebouwen kiezen we nu voor kustversterking en lagere woningbouw. Het zal iets zijn dat de stad nog unieker maakt’, aldus Bindels. Directeur Robbert Waltmann van Woningstichting Den Helder/Helder Vastgoed BV is enthousiast. ‘Het Dijkkwartier is een voorbeeld van hoe Den Helder haar vleugels uitspreidt. Hopelijk trekken we hierdoor nieuwe ontwikkelaars aan.’
Publicaties:
Het geheim van Den Helder: een externe partij aan het roer – Stadszaken
Er zit enorm veel potentie in deze stad – Noord-Hollands Dagblad
Vertrouwen in de toekomst van Den Helder op congres Zeestad – Regio Noordkop
